Ze wstępu do albumu
DECENTRYZM – Człowiek jako ukryta dominanta
Piotr Komorowski

(…)

Idea decentryzmu zainspirowała do dyskusji grupę twórców skupionych wokół Galerii Fotografii MCK w Ostrowcu Świętokrzyskim, w trakcie której okazało się, że pojęcie to można z powodzeniem potraktować jako punkt wyjścia do opisywania rzeczywistości peryferyjnej, nie określonej wprost, jednak przecież zasadniczej w swoim egzystencjalnym wydźwięku. Taka formuła wydała się obiecująca i na tyle atrakcyjna, iż zorientowani wokół niej artyści zdecydowali się na szersze działanie owocujące wystawą i towarzyszącym jej wydawnictwem albumowym. W przypadku tak trudnego zadania, jakim jest stworzenie spójnego zestawu fotograficznego składającego się z wielu indywidualnych postaw, wskazane było jednak odnalezienie wspólnej przestrzeni, która nie tylko opisze sens działania, ale uporządkuje sposób jego odbioru. Idea odnajdywania obecności człowieka w postaci ukrytej dominanty wydała się atrakcyjną formułą unifikującą zbiorowe działanie wielu osób. Z drugiej strony wiadomo, że przecież człowiek jest wiodącym tematem światowej fotografii, a spora jej część to prace niedopowiedziane, tajemnicze, zatem z natury swojej nawiązujące do akcentowanego przez decentryzm sposobu widzenia. A nawet programowa „fotografia człowieka bez człowieka” była już niejednokrotnie uprawiana przez fotografów. Co więc ma wyróżniać niniejszą propozycję? Myślę, iż absolutnie a priori intencjonalny charakter działania, polegający na połączeniu metody (założenia decentrystyczne) z bardzo osobistą, intuicyjną refleksją oraz bardzo świadome nawiązanie do postawy poprzedników. Może rzeczywiście nadszedł właściwy czas, by w zgiełku różnych hałaśliwie eksponujących się artystycznych „ego” zwrócić uwagę na to, czego właśnie nie widać, co jest ukryte i nie narzuca swojej obecności. Takie personalistyczne w swojej istocie podejście do codziennych, drobnych, często peryferyjnych wymiarów istnienia wybrzmieć może głębokim humanizmem, dotykając tajemnicy pojedynczego bycia. Ukrytą dominantą będzie w tym przypadku pośrednictwo kulturowych przesłanek nadbudowanych nad pozorną banalnością codzienności.

Przyjęty do realizacji obszar działania okazał się w praktyce atrakcyjny i niezwykle nośny. Zaoferował możliwość różnorakich wypowiedzi – od całościowych, realistycznych, dokumentalnych lub paradokumentalnych ujęć aż po inscenizację. Warto podkreślić, iż zasadą, którą kierowali się autorzy prezentowanych w albumie prac, nie była interpretacja pojęcia decentryzm w kategoriach formalnej instrukcji związanej z jakąś jedynie słuszną zasadą budowy kadru, lecz dynamiczna formuła, akcentująca kontekst, niedopowiedzenie i tajemnicę. Jak pisze Aleksander van Lavnik:

Oczywiście kadrowanie jako jedyna technika zmierzająca do uzyskania decentrystycznego charakteru utworu jest już zbyt uboga. Niesie bowiem ze sobą przede wszystkim możliwość poruszania się w warstwie wyobrażeniowej zaniedbując głębsze przesłania. Podobne działania, uzyskiwane tylko poprzez cięcia kompozycyjne podejmowane w obrębie malarstwa zanikają z powodu zbyt nikłych efektów w porównaniu ze wzrastającym poczuciem istoty głębokich przesłań możliwych do przekazania. Taki stan wynikał również ze zbyt bezpośredniego pojmowania „Manifestu” Adama Wiśniewskiego Snerga.

Pozostając w duchu decentrystycznego myślenia można z powodzeniem realizować istotne projekty fotograficzne. Być może ten właśnie stanie się zarzewiem znaczącego grupowego działania.